Κοινωνική (2019) | Διάρκεια: 85' | Βελγο-γαλλική ταινία, σκηνοθεσία Ζαν-Πιέρ και Λικ Νταρντέν με τους: Ολιβιέ Μπονό, Ιντίρ Μπεν Άντι, Μιριέμ Ακεντιού, Κλερ Μποντσόν

Ο Άχμεντ, ένας μουσουλμάνος έφηβος που ζει στο Βέλγιο, γοητεύεται από το φανατισμένο κήρυγμα ενός ιμάμη και σχεδιάζει τη δολοφονία της –επίσης μουσουλμάνας αλλά "αιρετικής"– καθηγήτριάς του. Με το ιδιαίτερο προσωπικό τους στυλ που αναφέρεται σε έναν ανθρωποκεντρικό  κινηματογράφο, με τη χρήση χειροκίνητης κάμερας και τον αυτοσχεδιαστικό διάλογο, οι αδελφοί Νταρντέν  παρακολουθούν αργά τον ήρωα τους  και πολύ προσεχτικά επιμένοντας στις εμμονές του. Είναι ιδιαίτερα αναλυτικοί στην κινηματογράφηση αυτών των εμμονών. (Όταν πλένει τα χέρια του, όταν ξεπλένει το στόμα του, όταν προσεύχεται). Έναν πολύ δύσκολο ήρωα, που σε μια πολύ δύσκολη ηλικιακή περίοδο αναζητά την ταυτότητά του. Και μέσα από αυτή την ανάγκη ξεγλιστράει, παρασύρεται, αναγάγει την ανάγκη του σε υπέρτατο σκοπό και μέσω της ηρωοποίησης του, προσπαθεί να πλησιάσει  αυτόν τον σκοπό:  Να γίνει αληθινός μουσουλμάνος.

Ο κόσμος του Άχμεντ είναι ένας θολός, μπερδεμένος κόσμος όσο και αν ο ίδιος νομίζει ότι τα πράγματα για αυτόν είναι ξεκάθαρα. (Τι ωραίος ο διάλογος με το κοριτσάκι που του ζητάει να βγάλει τα γυαλιά του, τα φοράει εκείνη και αντικρίζοντάς τον θολά -μπαίνοντας για λίγο στον δικό του κόσμο- του ζητάει να της επιτρέψει να τον φιλήσει!). Ο Άχμεντ ζει μέσα στην εξάρτησή από τον φανατικό του δάσκαλο, που δεν τον αφήνει να δει και να ακούσει τίποτα από τους ανθρώπους που τον περιβάλλουν και προσπαθούν με τον δικό τους τρόπο να τον προσεγγίσουν. Και παρόλο που οι συνθήκες, προκειμένου να πραγματοποιηθεί η μεταστροφή του, είναι "ιδανικές"- έτσι όπως ορίζεται το "ιδανικό" στις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες και που σχετίζεται με την πολιτική ενσωμάτωσης των μειονοτήτων στους κόλπους των κοινωνιών αυτών- η προσπάθεια προσέγγισης δεν καταλήγει στον στόχο της. Δεν αγγίζει την ψυχή του Άχμεντ. Τίποτα δεν "του λένε" όλα αυτά. Ερμητικά κλεισμένος στον εαυτό του, αναπτύσσει μια δεξιοτεχνία στην κατασκευή δικαιολογιών και για τον εαυτό του και για τους άλλους, με αποτέλεσμα δύσκολα να μπορεί να γίνει κατανοητός και να απομακρύνεται όλο και περισσότερο από τους ανθρώπους που τον περιβάλλουν.

Η λεπτομερής κινηματογράφηση της καθημερινότητας του Άχμεντ, μέσα από την αιχμηρή ματιά των αδελφών Νταρντέν, μας φωτίζει κάποιες αφύλαχτες χαραμάδες της ψυχής του ήρωα, βοηθώντας μας έτσι να διεισδύσουμε στον μπερδεμένο εσωτερικό του κόσμο.  Η αναλυτική και ιδιαίτερα προσεκτική καταγραφή της καθημερινότητας του μικρού Άχμεντ, συμβάλλει κατά πολύ στην καλύτερη γνωριμία μας, μαζί του. Οι λεπτομέρειες στη ζωή του ήρωά τους-που κατέχουν βαρύνουσα θέση, σε όλο σχεδόν το κινηματογραφικό έργο των Νταρντέν-διαδραματίζουν πολύ σημαντικό και καθοριστικό ρόλο στη ζωή αυτού, γι' αυτό και καταγράφονται ενδελεχώς. Με ιδιαίτερη δεξιοτεχνία αναδεικνύονται οι λεπτομέρειες αυτές, όπως για παράδειγμα, η σκηνή που προσφέρει χαρτομάντιλα στη μητέρα του όταν εκείνη τον επισκέπτεται στο αναμορφωτήριο. Σκηνή που αναδεικνύει τον ερμητικά κλειστό συναισθηματικό κόσμο που υπάρχει μέσα του και που φοβάται να τον ανοίξει, φοβάται να μας τον αποκαλύψει. Ζητά βοήθεια ο Άχμεντ, αλλά δεν ξέρει πώς να την ζητήσει και πολλές φορές δεν ξέρει που να απευθυνθεί για να τη ζητήσει και πολλές φορές οι φωνές του για βοήθεια δεν φτάνουν στα αυτιά ενός κλειστού επίσης δομημένου συστήματος είτε αυτό ονομάζεται οικοτροφείο, είτε οικογένεια είτε σχολείο είτε τζαμί. Ίσως γιατί οι αρχές και η οργάνωση αυτών των δομών δεν του επιτρέπουν να νιώσει ότι ανήκει σε κάποια από αυτές για να μπορέσει στη συνέχεια να ακουστεί καθαρότερα η επίκληση του για βοήθεια. 

Ωστόσο, τα άτομα που καταφέρνουν να τον προσεγγίσουν έστω και πολύ λίγο συναισθηματικά, καταφέρνουν να ακούσουν ψίθυρους από αυτές τις φωνές και να τον οδηγήσουν σε κάποια μεταστροφή. Μία μεταστροφή πολύ αχνή που συντελείται με πολύ αργές διαδικασίες, μέσα  στον σκοτεινό κόσμο της ρητορικής του μίσους και του φανατισμού, μέσα στον ανεξερεύνητο κόσμο του Άχμεντ. Ένα δυνατό σοκ είναι άραγε αυτό που θα κινητοποιήσει τις δυνάμεις εκείνες που θα φωτίσουν το τούνελ της σκοτεινής διαδρομής του Άχμεντ; Την απάντηση στην ερώτηση, μας την αφήνουν για το τέλος οι Νταρντέν. Διφορούμενη όμως απάντηση, ίσως γιατί διφορούμενη είναι-σκοπίμως άραγε;- και η απεύθυνσή της. Γιατί σε καμία στιγμή της αφήγησης, ο Άχμεντ δεν παύει να είναι ένα παιδί. Και ό,τι συγκλονίζει, ό,τι σοκάρει ένα παιδί είναι εξίσου σοκαριστικό και για τους ενήλικες που το περιβάλλουν. Και είναι άραγε αυτό που μπορεί να οδηγήσει σε κάποια λύση; Τα ερωτήματα που θέτει το σκηνοθετικό δίδυμο Ζαν-Πιέρ και  Λικ Νταρντέν, με τις διφορούμενες απαντήσεις, τροφοδοτούν με έντονες σκέψεις και προβληματισμούς που  δεν σταματούν να μας απασχολούν και μετά το πέρας της ταινίας, φυσικά...

Η ταινία απέσπασε το βραβείο σκηνοθεσίας στο 72ο Φεστιβάλ Καννών 2019. 

Δείτε το στο Cine "Πετρούπολις" >>