Ανοιχτός Βορράς | EDITORIAL

-Απέκτησες τελικά, έστω κι έτσι,

αυτό που ήθελες από τούτη τη ζωή;

-Ναι.

-Και τι ήταν αυτό που ήθελες;

-Να μπορώ να πω ότι αγαπήθηκα, να αισθάνομαι πως με αγάπησαν πάνω στη γη.

[Ρέιμοντ Κάρβερ]

Αυτά τα λόγια του συγγραφέα, βρίσκονται γραμμένα στην επιτύμβια πλάκα του σε ένα μικρό κοιμητήριο που βρίσκεται εκεί που τελειώνει η Αμερική και αρχίζει ο Καναδάς.

Από εκεί ξεκινάει το ταξίδι του ο Ιταλός συγγραφέας Πάολο Κονιέτι, όχι τυχαία βέβαια. Οφείλει όπως λέει ο ίδιος στον Κάρβερ, όχι μόνο το ότι σήμερα είναι και ο ίδιος συγγραφέας αλλά και το ότι ονειρεύτηκε να γίνει συγγραφέας. Οφείλει στον Κάρβερ το ότι τον έκανε να πιστέψει ότι μπορούσε να γίνει αυτό που τελικά σήμερα είναι.

Υπάρχει πάντα ένα σύνορο από το οποίο μπορείς να κάνεις μια νέα αρχή, μας λέει ο Κονιέτι, που στα 30 του χρόνια και μετά από μια δυνατή προσωπική κρίση εγκαταλείπει το Μιλάνο για να πάει να ζήσει στο βουνό. Απογοητευμένος από τη ζωή της πόλης, από τις σχέσεις του με τους ανθρώπους, επιζητά τη λύτρωση και την ανακαλύπτει μέσω της συγγραφής του. Όμως μετά από καιρό και παρόλο που η επαφή του με τη φύση, η μοναξιά του που την επιδιώκει τον έχουν βοηθήσει πολύ στο συγγραφικό του έργο , ωστόσο αποφασίζει να κάνει ένα μεγάλο ταξίδι ,διασχίζοντας τον Καναδά με προορισμό την Αλάσκα ,τη χώρα σύμβολο. 

Και το ταξίδι αυτό έχει άλλο σκοπό. Μέσα από αυτό ο Κονιέτι θέλει να περάσει από τα μέρη που πέρασαν οι συγγραφείς «γίγαντες» που επηρέασαν τη ζωή του. Και θέλει να ανακαλύψει την αλήθεια του καθενός τον τρόπο που ο καθένας αντιλαμβανόταν τη λύτρωση, την ευτυχία, την αγάπη, τη μοναξιά την ελευθερία, να βιώσει τα συναισθήματά τους να βάλει τον εαυτό του στη θέση τους και να δει και τη δική του πορεία μέσα στη δική τους. Να διασταυρωθούν οι ζωές τους σε ένα άχρονο σημείο, εκεί που παρελθόν , παρόν και μέλλον συναντιούνται και να διευρύνει την παρένθεση που αποτελεί για τον καθένα μας και για τον ίδιο φυσικά, η ζωή του μέσα σε έναν άγνωστο κόσμο που κανένας δεν γνωρίζει το πριν και το μετά. Συνοδοιπόροι του σε αυτό το εγχείρημά του εκτός από τον πραγματικό του φίλο, είναι και όλες οι πνευματικές μορφές που σημάδεψαν τη ζωή του και που νοερά τις κουβαλά μέσα του. Θέλει να «συνομιλήσει» με αυτές περνώντας από τα μέρη που πέρασαν και να δει μέσα από τη δική τους ματιά όλα εκείνα τα στοιχεία που μπορούν να δώσουν νόημα στην ύπαρξή μας και που μπορεί να βοηθήσουν να ανακαλύψουμε το βάθος, την ουσία,τον σκοπό του περάσματός μας από αυτή τη ζωή το σκοπό αυτής της παρένθεσης. Προσπαθεί να προσδιορίσει όπως το έκαναν και οι αγαπημένοι του συγγραφείς το ευρύτερο θέμα που υπάρχει δεξιά και αριστερά της παρένθεσης που είναι η ζωή μας μέσα σε αυτό τον κόσμο. 

Αφετηρία του λοιπόν ο Κάρβερ, ο συγγραφέας που πέθανε στα 50 του αλλά που κατόρθωσε μέσα στο λιγοστό αυτό διάστημα να ζήσει δυο ζωές «Είχα δύο ζωές, θα πει ο ίδιος. Μία ζωή που τελείωσε όταν τελείωσε και η σχέση μου με το πιοτό και μια νέα που άρχισε όταν σταμάτησα το πιοτό και γνώρισα την Τες. Η δεύτερη αυτή ζωή είναι τόσο γεμάτη, τόσο ανταποδοτική, και γι’ αυτό χρωστάω αιώνια ευγνωμοσύνη.» Κάρβερ, ο συγγραφέας που έγινε πολύ γνωστός σε εμάς από την εξαιρετικότατη ταινία του Ρόμπερτ Άλτμαν «Στιγμιότυπα» («Short Cuts», 1993), βασισμένη σε διηγήματά του. Και που παρόλο που οι ήρωες των διηγημάτων του Κάρβερ, είναι εγκλωβισμένοι μέσα στις άθλιες και μίζερες ζωές τους, ωστόσο ανακαλύπτεις διαβάζοντάς τον ότι η έλλειψη κατανόησης της κατάστασής τους είναι η αιτία της μη υπέρβασης αυτής. Και αντιλαμβάνεσαι ως αναγνώστης όπως άλλωστε το αντιλήφθηκε και ο ίδιος ο Κάρβερ στην αληθινή του ζωή ότι η κατανόηση αυτή η συνειδητοποίηση αυτή είναι αυτή που σου δίνει την ευκαιρία για μια δεύτερη ίσως και τρίτη ζωή σε αυτόν τον κόσμο. Γιατί όση αλήθεια και να υπάρχει μέσα στο αναπόδραστο του ανθρώπου από μια ζωή που οι συνθήκες ή και ο ίδιος του ο εαυτός τον έχουν εγκλωβίσει να ζει, άλλη τόση αλήθεια υπάρχει και στον ισχυρισμό πως μια καθοριστική απόφαση αλλαγής κατά τη διάρκεια αυτής της μίας και μοναδικής ζωής μπορεί να είναι η ευκαιρία που δίνεται στους ανθρώπους, για μία άλλη ή και άλλες ζωές σε αυτόν τον κόσμο. 

Δεν είναι τυχαίο λοιπόν το ότι ο Κονιέτι εκκινεί από τον Κάρβερ. Μια δεύτερη ζωή είναι και για τον ίδιο το ταξίδι στην Αλάσκα. Μια άλλη προοπτική, ένας άλλος προορισμός μια διαφορετική κατεύθυνση. Συναντιέται λοιπόν σε αυτό το ταξίδι με τον άλλον αγαπημένο του συγγραφέα τον Θόρω, τον Αμερικανό φιλόσοφο και φυσιοδίφη που αποτέλεσε σημείο αναφοράς πολλών ανθρώπων λόγω της παράδοσης που δημιούργησε. Μιας παράδοσης ενός ανθρώπου που ήθελε να ζει συνειδητά να αντιμετωπίζει μόνο τα απλά και ουσιαστικά πράγματα της ζωής, να κατέχει, όπως αναφέρει και μία άλλη συγγραφέας που συναντάμε στο ντοκιμαντέρ και που έχει ακολουθήσει και η ίδια την παράδοση του Θόρω, την ίδια τη ζωή και όχι να κατέχεται από τον υλικό κόσμο αυτής της ζωής. Να ζει μέσα σε ένα πλαίσιο αυτάρκειας όπου τα πιο λίγα σημαίνουν τα πιο πολλά. 

Περνάει από τα μέρη που ο Λόντον έγραψε το αριστούργημά του και ανακαλύπτει ότι η ιστορία του Μπακ που ανταποκρίνεται στο κάλεσμα της άγριας φύσης επιστρέφοντας στη ζωή του λύκου, είναι το ίδιο πεφωτισμένη με τον Σιντάρτα του Έσσε. Τον Σιντάρτα που και του ίδιου η ζωή έχει σημεία αναφοράς στον Βούδα Σιντάρτα Γκαουτάμα που σε μια ομιλία του προς τους μαθητές του, αναφέρει ότι σε αυτόν τον φευγαλέο κόσμο θα πρέπει να δεις τις αντιθέσεις του. Ένα άστρο την αυγή, μια φούσκα στο ρυάκι, τη λάμψη μιας αστραπής σε ένα καλοκαιρινό σύννεφο, μια δάδα που τρεμοπαίζει ένα όνειρο και ένα φάντασμα. Αυτά που αναζητούσε ο 22χρονος νεαρός ιδεαλιστής Κρίστοφερ ΜακΚάντλες, μετά την αποφοίτησή του από το Πανεπιστήμιο, που ενώ τον περίμενε μια πλουσιοπάροχη ζωή, αποφάσισε ξαφνικά να εγκαταλείψει τα πάντα, για την άγρια φύση της Αλάσκας.
Ο ΜακΚάντλες, που η ιστορία του έγινε ταινία από τον Σων Πεν (Το INTO THE WILD, επίσης μια εξαιρετική ταινία) αναζητούσε ίσως αυτό. Τα άκρα . Τις αντιθέσεις. Απεξαρτήθηκε , απεγκλωβίστηκε από τα δεσμά της καταναλωτικής κοινωνίας, του Αμερικανικού ονείρου για να ανταποκριθεί στο κάλεσμα της βαθύτερης εσωτερικής του αναζήτησης, στο κάλεσμα του να ζήσει απόλυτα ελεύθερος με όλο το κόστος της μοναξιάς και κυρίως της απώλειας της ίδιας του της ζωής. Το ταξίδι του ΜακΚάντλες τερματίστηκε στην Αλάσκα με το θάνατό του από λιμοκτονία. Στην τελευταία του κάρτα έγραφε. «Τους χαιρετισμούς μου. Τώρα μπαίνω στην άγρια φύση» Άγνωστο τι ανακάλυψε εκεί.

Ο Πάολο Κονιέτι όμως κατάφερε να ακολουθήσει το μονοπάτι Stampede Trail και να φτάσει στο εγκαταλελειμμένο λεωφορείο 142, το τελευταίο καταφύγιο του οδοιπόρου και ακτιβιστή Κρις ΜακΚάντλες. Και κάπου εκεί στο τέλος, ο Κονιέτι ξαναεπιστρέφει στα λόγια του αγαπημένου του συγγραφέα. «Αυτό που ήθελα από τη ζωή μου ήταν να αγαπήσω και να αγαπηθώ». Η απόλυτη ελευθερία συνοδευόμενη από την απόλυτη μοναξιά του ΜακΚάντλες, σε αντίθεση με την αγάπη που τη βιώνεις μόνο ανάμεσα στους ανθρώπους. Ποιο είναι το φάντασμα και ποιο το όνειρο; Ποιο το άστρο και ποια η αυγή; Μπορούν άραγε να συνυπάρξουν και τα δύο; Και ποια η διάρκειά τους; Έχει όμως τελικά και τόση σημασία η απάντηση; Το ταξίδι του Κονιέτι είναι ίσως η απάντηση. Τα ταξίδια της ζωής μας με τους αγαπημένους μας συγγραφείς με τους αγαπημένους μας ανθρώπους που μας εμπνέουν που συνοδοιπορούν μαζί μας είτε ως υπαρκτά πρόσωπα είτε νοερά με τα έργα που άφησαν πίσω τους παρακαταθήκη για τα δικά μας ταξίδια είναι ίσως οι απαντήσεις μας. Με ανοιχτούς πάντα ορίζοντες, προχωράμε μαζί τους, διευρύνοντας, βάζοντας περισσότερη ουσία μέσα της, την παρένθεση της ζωής μας.

« Ανοιχτός Βορράς» λοιπόν. Ένα πραγματικά συναρπαστικό ταξίδι ένα εξαιρετικό ντοκιμαντέρ.

Από το 23ο φεστιβάλ ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης.