Τρυφερούδι / Softie 62ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης | EDITORIAL

"Δεν κάνετε τίποτα για να βγείτε από τον κόσμο σας" αναφέρει σε ένα ξέσπασμα ο δεκάχρονος Τζόνι που έχει αναλάβει πολλούς ρόλους και πολλές ευθύνες μέσα σε μια οικογένεια όπου η μητέρα του και ο εξαφανισμένος πατέρας του αδυνατούν να φέρουν εις πέρας τους δικούς τους ρόλους και να ανταποκριθούν στις ευθύνες που τους αναλογούν όταν επέλεξαν τη δημιουργία αυτής. Και ο κόσμος του Τζόνι αλλά και της οικογένειάς του είναι ένα διαμέρισμα σε μια εργατική πολυκατοικία σε μια άγρια γειτονιά στην Ανατολική Γαλλία. 

Μόνο που ο Τζόνι δεν έχει αποδεχτεί τον κόσμο αυτόν δεν έχει αποδεχτεί την περιθωριοποίηση που υπάρχει και επιβάλλεται από τις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες, αλλά παρατηρεί αυτόν τον κόσμο μέσα από μια οξυδερκή ματιά διαποτισμένη από τα χαρακτηριστικά αυτής της ηλικίας. Αθωότητα, κυρίαρχη αίσθηση του δικαίου, όραμα και ελπίδα για καλύτερη ζωή, πρώιμα εφηβικά ερωτικά σκιρτήματα αναζήτησης της θέσης και της ταυτότητας του, έντονες ψυχολογικές μεταπτώσεις που συνοδεύουν τη ματαιότητα και την απόρριψη των "θέλω του". 

Και μέσα σε αυτόν τον κόσμο της αναζήτησής του η παρουσία ενός νέου δασκάλου στο σχολείο του Τζόνι έρχεται να φωτίσει, να προσθέσει στον κόσμο του Τζόνι ανοίγοντας του άλλους ορίζοντες άλλες προοπτικές. Και ενώ ο Τζόνι κάνει από τη μεριά του τεράστιες προσπάθειες προσέγγισης του δασκάλου του που θαυμάζει και που θεωρεί σανίδα σωτηρίας του από τον περιθωριοποιημένο κόσμο που του έχουν επιβάλλει να ζει, ο δάσκαλος σε όλο αυτό αποδεικνύεται "λίγος". "Λίγος" γιατί δεν έχει συνειδητοποιήσει και ο ίδιος ότι έχει αποδεχτεί τα όρια αυτά. Όρια που τον αποστασιοποιούν από τα πραγματικά προβλήματα των παιδιών που ζουν στις κακόφημες περιοχές. Γιατί μέσα και σε αυτές τις γειτονιές υπάρχουν οι διαχωριστικές γραμμές. Μέσα στην ίδια γειτονιά υπάρχουν οι φτωχές εργατικές πολυκατοικίες που ζει ο Τζόνι και ταυτόχρονα υπάρχουν τα πλούσια προάστια όπου ζει ο διορισμένος δάσκαλος. Ο οποίος εικάζει για τον εαυτό του ότι έχει έρθει σε ένα υποβαθμισμένο σχολείο για να προσφέρει βοήθεια στους φτωχούς και παραμελημένους από το κράτος και τις οικογένειές τους μαθητές. Σε ένα σχολείο που βρίσκεται στον τροχό της κατηγοριοποίησης αφού θεωρείται κακόφημο και κατώτερο των άλλων σχολείων της πόλης και αφού δεν δίνει προοπτικές ανέλιξης των μαθητών που φοιτούν σε αυτό με δεδομένο ότι δεν μπορούν να ανταγωνιστούν τους μαθητές των άλλων «καλών» σχολείων μεταθέτοντας το βάρος της ευθύνης όχι στο σύστημα αλλά στην ατομική ευθύνη του κάθε μαθητή που πρέπει να κυνηγήσει την υποτροφία για να ξεφύγει. Και μέσα σε όλο αυτό ο δάσκαλος που αρνείται να παραβιάσει τα όρια που του θέτει το σύστημα καλλιεργώντας για τον εαυτό του την ψευδαίσθηση ότι κάνει ό,τι μπορεί, ο δάσκαλός που δεν μπαίνει στον κόσμο του μαθητή του αρνούμενος να καταλάβει το τι σημαίνει παιδαγωγικός έρωτας, αρνούμενος να αφήσει το συναίσθημά του να ακουμπήσει πάνω στο δεκάχρονο παιδί που τόσο το έχει ανάγκη γιατί φοβάται μήπως κατηγορηθεί ότι ξεπερνάει τα όρια εκείνα που θέλουν αποστασιοποιημένο τον δάσκαλο από τον μαθητή, αρνούμενος να υποδείξει τις σωστές κατευθύνσεις στον Τζόνι που σε ένα παραλήρημα του παιδικού του μυαλού προβαίνει σε απονενοημένες κινήσεις. Πουθενά δεν βρίσκεται ο δάσκαλος μέσα στον κόσμο του Τζόνι του μαθητή που τόσο θαυμάζει τον δάσκαλό του. 

Και όμως προς τα έξω αλλά και προς τον ίδιο του τον εαυτό ο δάσκαλος αυτός, καλλιεργεί την εικόνα, ότι είναι εκεί για να βοηθήσει τους αδύναμους και κατατρεγμένους μαθητές αυτού του συστήματος. Αποδεικνύεται όμως ότι δεν έχει καμία διάθεση να αλλάξει αυτό το σύστημα. Και αυτό το αντιλαμβάνεται ο Τζόνι. Αντιλαμβάνεται πολύ καλά ότι όταν θες πραγματικά να αλλάξεις ένα σύστημα δεν κάθεσαι με σταυρωμένα τα χέρια αλλά πρώτα και κύρια αποφασίζεις να σπάσεις τα όρια. Τα ορατά και τα αόρατα. 

Μία ταινία που προχωράει πολύ πέρα από το "φαίνεσθαι" πολύ πιο βαθιά από την εξιδανίκευση των δασκάλων και μαθητών μη έχοντας στόχο την επίρριψη ευθυνών αλλά την ουσιαστική αναζήτηση αιτίων που χρόνια τώρα οδηγούν στη δημιουργία διαχωριστικών γραμμών που αυξάνονται και πληθύνονται. 

Μία ταινία που δικαίως κατά τη γνώμη μου απέσπασε το Βραβείο Καλύτερης Ταινίας - Χρυσός Αλέξανδρος "Θόδωρος Αγγελόπουλος" στο 62ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, όχι τόσο για το βραβείο αλλά για την ανάδειξή της μέσα από αυτό το βραβείο. 

Και για την ανάδειξη ενός μηνύματος που δεν χαϊδεύει καθόλου αυτιά. Για την ανάδειξη μιας προσπάθειας να σου πει όχι το βολικό ότι για όλα φταίει ο καπιταλισμός, αλλά ότι για όλα φταίει αυτό που και εμείς οι ίδιοι αρνούμαστε σθεναρά να δούμε: Φταίει ο ύπουλος τρόπος με τον οποίο ο καπιταλισμός επηρεάζει τις συνειδήσεις μας παρέχοντάς μας την ψευδαίσθηση ότι κάνουμε ό,τι μπορούμε για να αποτρέψουμε την καταστροφική του λαίλαπα.