"Το σχήμα και το χρώμα του νερού" | Editorial

Με άρτια παραγωγή, πανέμορφα σκηνικά και εκπληκτικές ερμηνείες, ο Γκιγιέρμο ντελ Τόρο κατάφερνει να  παραδώσει ένα αριστούργημα της έβδομης τέχνης, και την ταινία της χρονιάς. Η βασική ιδέα είναι μια παραλλαγή του μύθου της Πεντάμορφης και του Τέρατος. Μια πεντάμορφη, που είναι μια αλλιώτικη πριγκίπισσα με κόκκινα γοβάκια και ένα τέρας που έρχεται να προστεθεί σε μια μεγάλη σειρά από κινηματογραφικά τέρατα, με μια σημαντική διαφορά: εδώ όλοι αναγνωρίζουν την ομορφιά και τη μοναδικότητά του. Με τη δύναμη της αγάπης, δεν αλλάζει η εμφάνιση του τέρατος, αλλά αλλάζει η Πεντάμορφη και οι άνθρωποι γύρω της. 

Ακολουθούν spoiler!! 

Η πεντάμορφη, εδώ δεν είναι παρά μια απλή , περιθωριοποιημένη κοπέλα με ειδικές ανάγκες. Αυτή και οι υπόλοιποι άνθρωποι που περιβάλλουν και υποστηρίζουν το Πλάσμα, είναι φαινομενικά μια ετερόκλητη ομάδα αλλά έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό. Είναι όλοι άνθρωποι που με έναν τρόπο ή με άλλο η κοινωνία τους έχει περιθωριοποιήσει. Μια άλαλη, μια μαύρη , ένας ομοφυλόφιλος και ένας Σοβιετικός κατάσκοπος , αυτή είναι η ομάδα που συμμαχεί για τη διάσωσή του Πλάσματος. Είναι άτομα που βιώνουν κάθε μέρα ρατσισμό, ομοφοβία και άλλες διακρίσεις , και είναι ταιριαστό να ενώνουν τις δυνάμεις τους για να σώσουν ένα ακόμα πλάσμα του περιθωρίου. Είναι άτομα που νιώθουν – και είναι – μόνοι, όπως το Πλάσμα, και παραδόξως μέσα από τη μοναξιά που τους ενώνει, καταφέρνουν να δράσουν συλλογικά.

Με μια άλλη ανάγνωση, δύο μέλη της εργατικής τάξης , ένας καλλιτέχνης και ένας επιστήμονας, είναι αυτοί που βλέπουν πέρα από το συμφέρον, για να διασώσουν ένα πλάσμα σε ανάγκη. Οι αφετηρίες είναι ελαφρά διαφορετικές: οι καθαρίστριες από αγάπη και αλληλεγγύη, ο καλλιτέχνης από ευαισθησία, ο επιστήμονας από θαυμασμό.  Είναι εμφανές ότι οι μικροαστοί της μεσαίας τάξης βρίσκονται στο αντίπαλο στρατόπεδο , με κύριο εκπρόσωπο τον Στρίκλαντ, που ζει το Αμερικάνικο Όνειρο των προαστίων, με την τέλεια γυναίκα και το αυτοκίνητο του μέλλοντος. Όμως το όνειρο αυτό σκιάζεται από κάτι σάπιο, όπως το δάχτυλο του Στρίκλαντ, και κάτι αηδιαστικό, όπως οι πίτες της καφετέριας. 

Και οι δύο αναγνώσεις, συγκλίνουν σε μια σύγκρουση των αξιών, που υποβόσκει σε όλη τη διάρκεια της ταινίας. Όλοι οι « κακοί» της ταινίας εκπροσωπούν συντηρητικές ιδέες και αξίες, και μιλούν συνέχεια για ένα αόριστο Μέλλον. Η ομάδα, όμως, των πρωταγωνιστών , ζητά νεωτεριστικές ιδέες και τις διεκδικεί στο παρόν, χωρίς να μιλά για το μέλλον. Η Ελάιζα και ο Τζάιλς διεκδικούν ελευθερία στον έρωτα. Η Ζέλντα διεκδικεί ισότητα στο γάμο. Ο Ντιμίτρι διεκδικεί μια διαφυγή από την Ψυχροπολεμική πλάνη. Αυτό είναι ένα μέλλον που οι εγκλωβισμένοι στο σύστημα μικροαστοί  (ο νεαρός της καφετέριας, ο εκδότης, ο σύζυγος της Ζέλντα, ο Στρίκλαντ) δε μπορούν καν να φανταστούν. 

Η ταινία, όμως , πέρα από αυτά, δεν παύει να είναι πάνω απ’όλα μια ιστορία αγάπης. Η αγάπη είναι αυτή που βγάζει την Ελάιζα από την αυστηρή ρουτίνα της, στην οποία τη βρίσκουμε στην αρχή της ταινίας, όπου μέχρι και οι βασικές απολαύσεις της είναι ενταγμένες σε πρόγραμμα. Η αγάπη σταδιακά την ελευθερώνει και η Ελάιζα μεταμορφώνεται μπροστά στα μάτια μας, καθώς αρχίζει να αποδέχεται και να αποζητά το τυχαίο. Χάρη στην εκπληκτική ερμηνεία της Σάλυ Χώκινς, μέχρι και τα χαρακτηριστικά της αλλάζουν χάρη στην αγάπη. Καθώς το Πλάσμα ζει σε ένα κόσμο χωρίς χρόνο, έτσι και η Ελάιζα σταδιακά απαρνείται το χρόνο και τις συμβάσεις της κοινωνίας στην οποία ζει, για να βυθιστεί – μεταφορικά και κυριολεκτικά – σε έναν άχρονο κόσμο. Κάνοντας την υπέρτατη θυσία, αρνείται κάθε έκφανση της μέχρι τότε ζωής της, μέχρι και τη ζωή της την ίδια, και δίνεται ολοκληρωτικά στην αγάπη. 

Η χρήση του λόγου φαίνεται να δυσχεραίνει, παρά να διευκολύνει τον έρωτα και την επικοινωνία. Η αγάπη της  Ελάιζα για το Πλάσμα δε στηρίζεται σε λόγια, αφού είναι και οι δύο αδύνατο να τα χρησιμοποιήσουν. Στηρίζεται σε πράξεις αγάπης, αφού η Ελάιζα του προσφέρει αυγά (σύμβολο γονιμότητας) και του βάζει μουσική. Παράλληλα, παρακολουθούμε τις υπόλοιπες ερωτικές ιστορίες ,μεταξύ ατόμων που χρησιμοποιούν το λόγο, να αποτυγχάνουν δραματικά. Ο ομοφυλόφιλος καλλιτέχνης προσπαθεί μάταια να φλερτάρει. Η Ζέλντα έχει αδυναμία επικοινωνίας με τον άντρα της. Μέχρι και ο Στρίκλαντ, αδυνατεί να επικοινωνήσει με τη γυναίκα του. 

Η χρήση του χρώματος παίζει μεγάλο ρόλο στην ταινία. Το δυσοίωνο μέλλον, όπως μας υπενθυμίζουν πολλοί δευτερεύοντες χαρακτήρες, είναι σε τόνους του πράσινου, με παραδείγματα τις πίτες, το αυτοκίνητο και τους τοίχους του εργαστηρίου. Το σπίτι της Ελάιζα είναι όλο υδάτινο, γεγονός που προοικονομεί και το φινάλε της ταινίας. Ο χώρος του και ο κινηματογράφος, χώροι ασφαλείς και αγαπημένοι, είναι βαμμένοι με τα ζεστά χρώματα του καφέ και της σέπιας. Το αποστειρωμένο σπίτι του Στρίκλαντ, ωστόσο, είναι σε παστέλ τόνους του μουσταρδί. 

Η αγάπη και το πάθος έχουν το χρώμα κόκκινο, όπως το αίμα στο εργαστήριο. Η δε Ελάιζα εξαρχής φοράει κόκκινα παπούτσια, δηλώνοντας την αντίθεσή της με τις κοινωνικές συμβάσεις, και σταδιακά μετά την ερωτική πράξη φοράει κόκκινη κορδέλα και κόκκινο παλτό.

Ο σχεδιασμός του Πλάσματος αξίζει ξεχωριστής μνείας, καθότι βρίθει διαφόρων χρωμάτων, με πιο έντονο το τυρκουάζ  και το λιλά σε σκούρο φόντο, και παραπέμπει έντονα στα χρώματα του γαλαξία. Εξάλλου δεν είναι τυχαίο που Ρώσοι και Αμερικάνοι διεκδικούν το Πλάσμα, όπως και την κυριαρχία του γαλαξία, αδιαφορώντας για το κόστος.

https://www.cinepetroupolis.gr/2018/07/i-morfi-tou-nerou.html