Αφιέρωμα Στάνλεϊ Κιούμπρικ: Η φιλμογραφία μιας διάνοιας | CINEMAGAZINE
Με αφορμή την επετειακή κυκλοφορία του «2001: Η Οδύσσεια του Διαστήματος», το ΣΙΝΕΜΑ τιμά τον άνθρωπο που επαναπροσδιόρισε την έβδομη τέχνη.
Ο Στάνλεϊ Κιούμπρικ συνειδητοποίησε πολύ νωρίς πως «είμαστε ικανοί για το μεγαλύτερο καλό και το μεγαλύτερο κακό, και το πρόβλημα είναι πως συχνά δεν αντιλαμβανόμαστε τη διαφορά τους όταν ικανοποιούν το σκοπό μας». Αυτός είναι και ο θεματικός πυρήνας που κρατά συμπαγή τη μετρημένη και ιδιοφυή φιλμογραφία του. Ο ίδιος πάλι ήταν ικανός και για μεγάλη τέχνη.
Σαν τον περίφημο αινιγματικό μαύρο μονόλιθο του «2001», ο Κιούμπρικ ήταν μία φυσική δύναμη σημαίνουσας καλλιτεχνικής διαύγειας, η σπουδαιότητα της οποίας είναι έκδηλη στην κινηματογραφική του συνεισφορά και την τελειοποίηση της αφηγηματικής του φόρμας. Σκηνοθέτης που επαναπροσδιόρισε την κινηματογραφική τέχνη αποτέλεσε μέσα στα χρόνια προφανή αφετηρία και μόνιμη αφορμή για να λατρέψουμε τη μεγάλη οθόνη.
Αυτή την εβδομάδα το «2001: Η Οδύσσεια του Διαστήματος» προβάλλεται στη μεγάλη οθόνη, το χώρο που της ανήκει δικαιωματικά, και το ΣΙΝΕΜΑ έχει την τιμή να ασχοληθεί με το σινεμά του.
Οι ταινίες
«Fear and Desire» (1953)
Τέσσερις φαντάροι βρίσκονται παγιδευμένοι στις γραμμές του εχθρού και αποπειρώνται τη ριψοκίνδυνη επιστροφή στη βάση τους. Το «Fear and Desire», η πρώτη μεγάλου μήκους του σκηνοθέτη, έμεινε στην ιστορία ως η ταινία που ο Κιούμπρικ απεχθανόταν και προσπαθούσε με κάθε τρόπο να εμποδίζει την προβολή της.
Πολεμικό φιλμ και αλληγορικός στοχασμός στις έννοιες της αφοσίωσης και αυτοθυσίας, το «Fear and Desire» αποκαλύπτει άμεσα τις βασικές θεματικές και τον σκεπτικισμό του Κιούμπρικ. Οι τέσσερις άντρες υποφέρουν ψυχικά και σωματικά, η παρουσία του εχθρού προκαλεί ενστικτωδώς την αυτοσυντήρηση και η λύση θα σφραγίσει το αναπόδραστο της ύπαρξης. Παγιδευμένοι στη δίνη ενός εξωτερικού, όσο και εσωτερικού πολέμου, ο εχθρός είμαστε πάντα εμείς. Πάνος Γκένας
«Το Φιλί του Δολοφόνου» (Killer's Kiss, 1955)
Στο «Φιλί» παρακολουθούμε τον εφιάλτη μέσα από στον οποίο θα εισχωρήσει ένας πυγμάχος (Τζέιμι Σμιθ), από τη στιγμή που προστατεύει μια χορεύτρια από τον βίαιο εραστή και εργοδότη της. Ο πυγμάχος, χωρίς να το έχει επιδιώξει, γίνεται ένα με τον υπόκοσμο και αυτό θα του στοιχίσει ακριβά.
Το 64λεπτο «Φιλί» προβλήθηκε ως «second feature» το 1955, και το αποτέλεσμα θα ζήλευε - ακόμα και σήμερα - ο οποιοσδήποτε σκηνοθέτης στα πρώτα βήματα της καριέρας του. Η ταινία φανερώνει σκηνοθέτη που όχι μόνο αγαπά το νουάρ, αλλά έχει τη διάθεση να το ανανεώσει. Κάτι που θα γίνει αργότερα στην «Κλοπή» (The Killing, 1956). Γιάννης Ζουμπουλάκης
«Η Κλοπή» (The Killing, 1956)
Οι απόκληροι του αμερικανικού ονείρου και η αποδιοργάνωση ενός οργανωμένου εγκλήματος. Πάνω στις σταθερές του φιλμ νουάρ και των γκανγκστερικών ταινιών του '40, ο 28χρονος Στάνλεϊ Κιούμπρικ διασκευάζει το μυθιστόρημα του Λάιονελ Γουάιτ «Clean Break» και σε λιγότερο από μιάμιση ώρα, αφήνει τη δική του υπογραφή σε ένα ολόκληρο κινηματογραφικό είδος. Ανατροπή της γραμμικής αφήγησης, παράλληλο μοντάζ, χρονικά πισωγυρίσματα, επανάληψη της ίδιας σκηνής από διαφορετική οπτική γωνία και μία απίστευτη σκηνοθετική ακρίβεια που τονίζει τις λεπτομέρειες με ντοκιμαντερίστικο ρεαλισμό.
Η «Κλοπή» σηματοδοτεί την πρώτη ώριμη, αριστουργηματική κινηματογραφική δουλειά του Στάνλεϊ Κιούμπρικ. Αφήνοντας πίσω την b-movie περίοδό του, ο ίδιος είναι πλεόν έτοιμος να βαδίσει στα «μονοπάτια της δόξας». Χρήστος Μήτσης
«Σταυροί στο Μέτωπο» (Paths of Glory, 1957)
Γαλλία, 1916. Για δυο χρόνια οι συμμαχικές δυνάμεις παλεύουν μία πεισμωμένη Γερμανία και τα σύνορα ανάμεσα στις αντίπαλες δυνάμεις έχουν παγιωθεί. Οι «νίκες» του ενός ή του άλλου μετρούν σε καμιά εκατοστή μέτρα και χιλιάδες θανάτους. Ο συνταγματάρχης Νταξ (Κερκ Ντάγκλας) πιέζεται να οδηγήσει το τάγμα του στην κατάληψη ενός στρατηγικού στόχου που θα αλλάξει ελάχιστα το στρατιωτικό σκηνικό, αλλά θα τονώσει το status των ανωτέρων.
Ο πόλεμος του Κιούμπρικ είναι ένας κόσμος υποκρισίας, αδιαφορίας προς τις ανθρώπινες ζωές, συμφερόντων και δειλίας. Είναι ο πόλεμος των «εγώ» που αποδεκατίζουν το «εμείς», πριν ακόμη αυτό βγει από τα χαρακώματα για να αντιμετωπίσει τον εχθρό. Πόλυ Λυκούργου
